संत कबीरांनी ७०० वर्षांपूर्वी ‘गांडू भडवे रणचढे, मर्दोके बेहाल, पतिव्रता भूकन मरे, पेढे खाए छिनाल’ असे सांगितले होते. ७०० वर्षांनी तशीच परिस्थिती कायम आहे. समाज बदलला नाही. उलट या समाजाचे नेतृत्व करणारे ‘रणचढे’ लोक सत्तेत आहेत आणि सत्तेच्या विरोधातही आहेत. चोरांच्या बाजारात भ्रष्ट लोकांची तेजी आहे.
पुण्याचे निलंबित तहसीलदार सूर्यकांत येवलेच्या निमित्ताने पुन्हा सिद्ध झाले की अधिकारी जितका भ्रष्ट, तितका तो राजकारण्यांचा लाडका. १४ वर्षांत ७ वेळा भ्रष्टाचाराचे गंभीर आरोप येवलेवर झालेत. बाहेर न आलेले अनेक घोटाळे असतील. अशा माणसाला नागपूरहून पुण्यात कुणी आणि का आणले? इतके गंभीर आरोप असूनही त्याला कार्यकारी पद का देण्यात आले? त्याच्यामागे कोणाचे राजकीय छत्र आहे? सर्वोच्च न्यायालयाने अशा पदावरील अधिकाऱ्यांच्या बदल्यांमध्ये घोटाळा होऊ नये, राजकीय हस्तक्षेप होऊ नये यासाठी महाराष्ट्रासह सर्व राज्यांमधे नागरी सेवा मंडळ नावाची यंत्रणा स्थापन करणे बंधनकारक केले आहे. ती यंत्रणा येवले प्रकरणात काय करत होती? की त्या यंत्रणेला डावलून येवलेंची बदली केली? केली असेल तर कोणी केली? नागरी सेवा मंडळाने शिफारस केली असेल तर त्यांच्या सदस्यांवर कोण आणि कधी कारवाई करणार? पण प्रत्येक वेळी “सेटिंग” लावून बचाव! मोबोज हॅाटेल जमीन घोटाळा प्रकरणी त्याच्याविरुद्ध आरोप करण्यात आले, आंदोलने झाली परंतु पुढे काहीच झाले नाही. येवले मुंढवा जमीन घोटाळा प्रकरणात अमेडिया कंपनीला फायदा पोहोचवण्यासाठी प्रचंड सक्रिय होता.
मुंढव्याचा जमीन व्यवहार हा बिल्डर शीतल तेजवानी आणि पार्थ अजित पवार, दिग्विजय पाटील यांच्या मालकीच्या अमेडिया कंपनीमध्ये झाला होता. मात्र हा व्यवहार पुढे वादात अडकला. या व्यवहारात जवळपास ३०० कोटी रुपयांना जमीन खरेदी करण्याचे ठरले होते. व्यवहार झालेला असला तरी त्याची स्टँम्प ड्युटी भरण्यात आलेली नव्हती. हे प्रकरण तापल्यानंतर राज्य सरकार आणि महसूल विभागाकडून या प्रकरणाची चौकशीचे आदेश देण्यात आले. आज परिस्थिती अशी आहे की अजित पवार जणू काही घडलेच नाही अशा थाटात महाराष्ट्रात फिरत आहेत. पार्थ पवारच्या केसालाही धक्का लागलेला नाही. अशा अब्जावधी रुपयांचे घोटाळे पचवून ढेकर देणाऱ्या निर्लज्ज आणि गेंड्याच्या कातडीच्या नेतेमंडळींची सध्या महाराष्ट्रात चलती आहे.
खरेतर पैशाची गरज कोणाला नसते? गरजेपेक्षा जास्त पैसा असेल तर कोण आनंदी होणार नाही ? आणि मस्त पैकी लाखो रुपयांची रोकड रस्त्यात सापडली तर त्याचा मोह कोणालाही होऊ शकतो. पण अशा सापडलेल्या पैशाचा मोह टाळणे हाच खरा संस्कार असतो. अशीच घटना पुण्याच्या सदाशिव पेठेत घडली.
पुणे महापालिकेच्या ‘स्वच्छ’ संस्थेच्या कचरावेचक अंजू माने कचरा गोळा करत होत्या. त्यावेळी त्यांना १० लाखाची रोख रक्कम असलेली बॅग सापडली. एवढी मोठी रक्कम बघून माने ताईंनी बॅगचा मालक शोधण्याचा प्रयत्न केला. सुदैवाने तो माणूस त्यांना भेटला. तो प्रचंड अस्वस्थ होता. अंजू मानेंनी त्याला आधी पिण्यासाठी पाणी दिले, मग त्याची पैशाची बॅग समोर ठेवली. त्यांनी बॅगेतील एक पैशाला हात न लावता ती बॅग प्रामाणिकपणे संबंधिताला परत केली.
आपल्या अवतीभवती सगळीकडे चोऱ्यामाऱ्या सुरू आहेत. श्रीमंत आणि महाचोर बिल्डर, इस्टेट एजंट आणि गुंड गुन्हेगार लोक गावपातळीवरील पुढाऱ्यांपासून मंत्री महोदयांपर्यंत भागीदारी करत सरकारी जमीनी फुकटात लाटत आहेत. थोडीफार बेइमानी करत लूट केलेली खासगी, सरकारी जमीन आरामात ताब्यात घेऊन तिच्यावर अब्जावधी रुपयांची माया कमावली जाते आहे. मुंबई, पुण्यासह महाराष्ट्रात ठिकठिकाणी व्हाईट कॉलर बिल्डर आणि पुढाऱ्यांची गुन्हेगारी फोफावली आहे. कसलेही काम न करता ठेकेदारांची बिल मंजूर होत आहेत. कायदेशीर कामेही पैसे दिल्याशिवाय होत नाहीत. त्यात न्यायाधीश सुद्धा सोवळे राहिले नाहीत. चौफेर अशा नकारात्मक गोष्टी घडत असताना एका गरीब बाईला १० लाखाचा मोह होऊ नये ही किती अजब गोष्ट आहे. त्यांच्या कुटुंबियांविषयी अजून माहिती पुढे आली नाही, परंतु त्या पर्वती पायथा परिसरात कोठे तरी राहत असणार हे नक्की!
१० लाखाचा मोह अंजू माने यांना झाला असता तर त्यांनी ही गोष्ट कोणालाही कळू दिली नसती. ही रोकड घेऊन त्यातून स्वत:चे आयुष्य बदलून टाकू शकल्या असत्या. चांगले घर घेतले असते, दागदागिने केले असते, घरात महागड्या वस्तू घेतल्या असत्या. कार घेऊन ऐट दाखवली असती. पण अंजू मानेंनी हा मोह टाळला. तो टाळला नसता तर यांच्या चेहऱ्यावर जे समाधान, हास्य दिसत आहे ते कदाचित दिसले नसते. त्या सदाशिव पेठेत कायम दबकत, घाबरत काम करत राहिल्या असत्या.
सगळीकडे पैशाला महत्व असताना त्याशिवाय माणसाची किंमत केली जात नाही अशी मानसिकता तयार होत आहे. पण माने यांच्या या कृतीतून
प्रामाणिकपणाची किंमत पैशात होऊ शकत नाही. माने यांच्या कौतुकासाठी समाजही पुढे सरसावला. त्यांना कसबा मतदार संघाच्या ‘स्वच्छता ऍम्बॅसिडर’ म्हणून घोषित करण्यात आले. डाव्या चळवळीतील अन्य एका कार्यक्रमात त्यांना संविधान रत्न पुरस्काराने गौरवण्यात आले. पुणे महापालिकेत त्यांना कायमस्वरूपी नोकरी द्यावी अशी मागणी सोशल नेटवर्कर मंडळींनी केली. तर पोटासाठी कष्टाची कोणतीही कामे करणाऱ्या श्रमिक वर्गाला अंजू माने यांच्या उदाहणामुळे झळाळी मिळाली. गोरगरीबांना आपल्या प्रामाणिकपणाला आजही मोठा आदरभाव आहे हे पाहून अभिमानाने छाती भरून आली.
